Zo ontstaat een wolkbreuk (en tips tegen natte voeten)

Wateroverlast in Heumen maandagavond door een wolkbreuk. In Malden liep een parkeergarage onder water.
Hoe ontstaat een wolkbreuk? Van Straaten: “Een wolkbreuk is een zeer hevige regenbui waarbij meer dan 25 millimeter regen binnen een uur valt. Een wolkbreuk gaat bijna altijd gepaard met onweer en/of hagel en veroorzaakt vaak wateroverlast. Een wolkbreuk ontstaat wanneer er voldoende warmte en vocht beschikbaar is in de atmosfeer. Daarnaast moet het op grotere hoogte flink kouder zijn dan aan het aardoppervlak. Doordat de temperatuur op grote hoogte flink verschilt met de temperatuur aan het aardoppervlak is er sprake van een onstabiele atmosfeer.” Wat gebeurt er dan? “De warme lucht stijgt op en wanneer die hoger in de atmosfeer komt, koelt deze lucht af. De lucht condenseert en er ontstaat een wolk. Hoe meer vocht er aanwezig is en hoe groter het temperatuurverschil bepalen hoe hevig de buien uit kunnen pakken. In extreme gevallen kunnen ze uitgroeien tot een zware supercell, met gigantische hagelstenen, zware windstoten en soms zelfs tornado’s tot gevolg.” Hoe kan het dat er plaatselijk zoveel regen kan vallen en iets verderop niets? “Dit komt doordat wolkbreuken zeer lokaal van karakter zijn. Dit zagen we afgelopen week bijvoorbeeld in Haren bij Groningen maar ook gisteren in Haren, waar zeer lokaal meer dan 50 millimeter regen viel in een uur tijd en sprake was van wateroverlast. Een kilometer verderop was er nauwelijks iets aan de hand. Dit komt omdat het vaak hele kleine, lokale verschillen zijn die in de atmosfeer plaatsvinden.” “Zeer vochtige lucht in combinatie met hoe de wind waait op hoogte en de temperatuur aan het aardoppervlak kan op een zeer kleine afstand flink verschillen. Doordat het op één locatie precies gunstig uitpakt, zit daar vaak veel energie met hevige onweersbuien tot gevolg. Dit gebeurt nooit op uitgebreide schaal in een grotere regio. Daarvoor is te veel energie nodig.” Een wolkbreuk en een tunnel, dan gebeurt dit: Wat is de relatie met klimaatverandering? “Door klimaatverandering warmt de aarde al decennia op en ook in onze regio is de temperatuur al flink gestegen. In een opwarmend klimaat kan de atmosfeer meer vocht bevatten. Doordat er meer vocht aanwezig is, is er ook meer energie beschikbaar. Dat betekent dat de buien heviger kunnen uitpakken. De intensiteit kan door klimaatverandering dus inderdaad toenemen, maar het is niet zo dat dit in het verleden nooit voorkwam. We hebben sinds mensenheugenis al te maken met extreem weer.” Is er een verband met de plaknacht die mensen afgelopen nacht hebben ervaren? “Ja, wel degelijk. Dit komt namelijk door de hogere luchtvochtigheid die de afgelopen dagen, en nog steeds, aanwezig is in ons land. Doordat er veel vocht in de lucht zit is er ook veel energie beschikbaar. In combinatie met de warmte kan dit aanzet geven tot de hevige (onweers)buien zoals we die de afgelopen dagen op meerdere plekken gezien hebben. Door deze combinatie verlopen de nachten dus ook iets ‘plakkeriger’. De afgelopen nachten verliepen met 10 tot 14 graden inderdaad flink zacht. Toch kunnen ze vooral in de zomermaanden nog een stuk zachter verlopen. Als de minimumtemperatuur uitkomt op 20 graden of meer spreken we van een tropennacht. Dit gaat vaak in combinatie met een hoge luchtvochtigheid waardoor het dan pas echt zweten is in de nachten.” Hoe lokaal kun je waarschuwen voor een wolkbreuk? “Op dit moment waarschuwt het KNMI per provincie. In de nabije toekomst wil het KNMI op een wat kleinere schaal waarschuwen, mede doordat bijvoorbeeld zware onweersbuien zeer lokaal kunnen uitpakken. Het vervelende aan dergelijke weersituaties is dat wij op slechts een dag van tevoren niet precies kunnen zien waar de hevigste buien voor gaan komen. Vanuit onze weerkamer kunnen wij wel zien waar binnen Nederland de kans op zware onweersbuien het grootst is, maar door het dynamische en onvoorspelbare karakter van onweersbuien kunnen wij niet zien of ze nu over Houten of over Utrecht gaan trekken. Pas als de buien geïnitieerd zijn zien wij de gebieden waar de buien overheen gaan trekken. Dan zou je echt last-minute kunnen gaan waarschuwen op een wat kleinere schaal, zoals ze bijvoorbeeld doen in de Verenigde Staten. Daar gaat een luchtalarm af voor de nabije omgeving wanneer bijvoorbeeld een tornado over een bepaald gebied trekt.” Meteoroloog Berend van Straaten van Weerplaza heeft ook tips over het omgaan met extreme regenval: “Water opvangen kan op verschillende manieren. Bijvoorbeeld met een regenton. Je kunt verder je dak vergroenen en tegels verwijderen in je tuin. Regenwater heeft daardoor de kans de bodem in te trekken. Hierdoor loopt het regenwater niet direct het riool of jouw kelder in. Zorg dat je dakgoot, de putten en afvoeren goed schoon zijn: hierdoor kan overtollig water makkelijker wegstromen.”